جهت بازشناسی تواضع حقیقی از تواضع تصنعی، شناسایی مولفه های شناختی و عاطفی آن ـ علاوه بر تظاهرات رفتاری ـ ضروری است. این پژوهش در پی تبیین مولفه‌های شناختی و عاطفی تواضع در قران کریم و روایات است. در این راستا، علاوه بر بررسی تحلیلی مفهوم تواضع در قرآن و روایات، مفاهیم مترادف و متضاد با تواضع نیز بررسی شده‌اند. بر اساس یافته‌ها چهار مولفه‌شناختی تواضع (شناخت واقع بینانه از خود، باور به فقر وجودی، برابر و برادر دانستن خود و دیگران، توجه داشتن به شایستگی‌ها و نقاط قوت دیگران)، و هفت مؤلفه عاطفی آن ( حب خداوند، محبت به دیگران، نداشتن حب افراطی به مال دنیا، عدم احساس شگفت‌زدگی و خودستایی، بی‌میلی به ستایش شدن، نگرش احترام‌آمیز به همه انسان‌ها، بی‌میلی به خاص بودن) به دست آمد. همچنین، بینش توحیدی و حب الهی به عنوان مولفه‌های پایه و پشتیبان برای سایر مولفه‌ها شناسایی شد.
