|
تأثیر سه سطح هویتی انسان (نفسانی، عقلانی و روحانی) بر رشد اخلاقی او براساس سه مرتبه نفس (امّاره، لوّامه و مطمئنه) در مثنوی مولوی
|
| شهرام محمدپور، احد فرامرز قراملکی |
| دانشگاه تهران |
|
|
چکیده: (1655 مشاهده) |
مولوی در مثنوی براساس سیر تحولی ـ تشکیکی هویت انسان سه مرتبه هویتی را برای او قائل است. بر این اساس شخص در مرتبه نفسانی تحت کشش محرک‌های نفسانی و میدان هویتیِ بیرون از خود رفتار کرده، بازتاب هویت جمعی را «خود» خویش قلمداد می‌کند آدمی در این سطح هویتی در قبال استیفای حقوق خود از محیط، کمترین وظیفه را به محیط ارائه می‌دهد. در مرتبه هویت عقلانی، شخص بدون چشم‌پوشی از حقوق خود، در قبال حقوق محیط برای خویش وظایف تعیین‌شده‌ای قائل است. گفتگوهای درون‌شخصی حاصل مشاجرات عقل و نفس در این بازه هویتی است. اما هویت روحانی انسان که مولوی آن را نفس دوم یا هویت ازلی قلمداد می‌کند، در یک محیطِ بدون زمان به نام پسا‌مکان تعریف می‌شود. تعامل بین سطح هشیار یا «خود» انسان با این سطح هویتی، صرفاً از طریق «ذکر» حاصل شده و منجر به فربهی فکری شخص می‌شود. در این سطح هویتی، شخص در قبال حقوق اندک محیط بیشترین وظیفه را ارائه می‌دهد. مولوی الگوی چنین رفتارهایی را انبیا می‌داند. فرایند توبه، مقوله اختیار و زمان‌اندیشی (توزیع اندیشه در زمان‌های گذشته و آینده)، با ارتقای هویت انسانی دستخوش تغییر شده و در آستانه‌های خاصی کاملاً از بین می‌روند. عناصر یادشده در سطوح تحتانی هویت انسان پررنگ‌تر از سطوح میانی و فوقانی است. |
|
| واژه‌های کلیدی: هویت نفسانی، هویت عقلانی، هویت روحانی، هشیاری، بی‌هُشی، نفس اماره، نفس لوامه، نفس مطمئنه، مولوی، اخلاق، زمان‌اندیشی. |
|
|
متن کامل [PDF 379 kb]
(471 دریافت)
|
نوع مطالعه: نظری |
موضوع مقاله:
فرا اخلاق(با رویکرد اسلامی)
دریافت: 1399/10/7 | پذیرش: 1392/7/10 | انتشار: 1392/7/10
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
