اقدامات جبرانی، تبعیض مثبت یا تبعیض معکوس واژگانی است که امروزه در اخلاق کاربردی برای مجموعه‌ای از اقدامات و امتیازاتی به‌کار می‌روند که به‌منظور جبران ظلم‌ها و تبعیض‌های تاریخی که بر گروه‌ها و طبقاتی از جامعه تحمیل گشته، برنامه‌ریزی شده است. ظلم‌ها و تبعیض‌های مذکور می‌تواند عامدانه یا سهواً و یا از روی غفلت اِعمال شده باشد. این اقدامات و امتیازات در ابتدا برای سیاه‌پوستان و زنان در نظر گرفته شد، اما درباره هر گروه و طبقه دیگر جامعه که مورد ظلم و تبعیض واقع شده‌اند نیز به اجرا گذاشته می‌شود. شکل‌هایی از اقدامات جبرانی در ایران نیز اِعمال شده؛ ازجمله واگذاری سهام عدالت و اختصاص سهمیه برای پذیرش دانشجویان مناطق محروم. موافقان این اقدامات استدلال‌های خود را در دو دسته عمده سامان داده‌اند: استدلال‌های گذشته‌نگر و استدلال‌های آینده‌نگر. این نوشتار پس از طرح استدلال‌های مذکور و گزارش نقد‌های مخالفان، به بررسی و ارزیابی دلایل دو طرف پرداخته است. نگارندگان استدلالی را با استفاده از نظریه‌های محرومیت نسبی ـ که در علوم سیاسی مطرح است ـ به نفع اقدامات جبرانی طرح کرده‌اند که به نظر می‌آید در کنار دیگر استدلال‌هایِ موافقان اِقدامات جبرانی، این موضع را تقویت می‌کند. استدلال مذکور از نوع استدلال‌های آینده‌نگر است.
.jpg)
